دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده حقوق و علوم سیاسی

موضوع پایان نامه:

تحول مفهوم اجماع در تاریخ اندیشه سیاسی اسلام

استاد راهنما :

جناب دکتر شجاع احمدوند

استاد مشاور:

جناب دکتر عباسعلی رهبر

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

مفاهیم از عمده ابزارهای معنابخشی به جهان و از مهمترین ابزارهای ساخت اندیشه هستند. مفاهیم وقتی در بستر گفتمان­ها قرار می­گیرند کاربرد آن­ها عوض می­شود. در این پژوهش از دیدگاه تبارشناسی به تحول مفهوم اجماع در تاریخ اندیشه سیاسی شیعه می­پردازیم. متعاقب انقلاب مشروطه، با گذار از ساخت قدرت سنتی به ساخت قدرت جدید و تحول روابط قدرت ـ دانش، مفهوم اجماع نیز متحول می­شود. به گونه­ای که می­توان گفت انقلاب مشروطه نقطه عطف تحول مفهوم اجماع است.

  مفهوم اجماع در بستر گفتمان قبل از مشروطه در هیأتی نخبه­گرایانه و متصلب، صرفاً در استنباط احکام فردی بروز کرد، لیکن در نتیجه­ی تحول روابط قدرت ـ‌ دانش در بستر گفتمان جدید،  برداشتی متوازنی از منطق نخبه­گرایی و دمکراتیک در استنباط احکام زندگی جمعی از مفهوم اجماع حاکم شد. این پایان­نامه با چنین فرضیه­ای تلاش می­کند تحول مفهوم اجماع را با استناد به شواهد و جریان­های فکری نشان دهد.

کلید واژه ها: اجماع، اندیشه سیاسی شیعه،‌ تبارشناسی، گفتمان     

 فهرست مطالب

 فصل اول:‌ کلیات پژوهش

1. 1. بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………..10
2. 2. اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………….11
3. 3. پیشینه و ادبیات تحقیق……………………………………………………………………………………..12

   3ـ1. ادبیات تاریخی…………………………………………………………………………………………………………12

   3ـ2. ادبیات نظری…………………………………………………………………………………………………………..16

   3ـ3. ادبیات روشی…………………………………………………………………………………………………………..19

4. 4. سوال………………………………………………………………………………………………………………….20

5.‌ فرضیه­…………………………………………………………………………………………………………………………..21

6. 6. روش ……………………………………………………………………………………………………………………21
7. 7. مشکلات و موانع …………………………………………………………………………………………………..22
8. سازماندهی ………………………………………………………………………………………………………….22

 فصل دوم: چارچوب نظری و روشی

1. چارچوب نظری: نظریه حساب و احتمالات آیه الله محمد باقر صدر………………………………….28

2.چارچوب روشی(تبارشناسی فوکو)…………………………………………………………………………………….31

2ـ1. قدرت و دانش ……………………………………………………………………………………………………………37

2ـ2. گفتمان و قدرت …………………………………………………………………………………………………………41

2ـ3. رویکرد این پژوهش…………………………………………………………………………………………………….50

 فصل سوم: منطق نخبه گرایی اجماع؛ روش استنباط احکام زندگی فردی

 سیمای عمومی تشیع ……………………………………………………………………………………….59

  1ـ‌1.‌عصمت ……………………………………………………………………………………………………….60

  1ـ2. امامت ……………………………………………………………………………………………………61

  1ـ3. بازتاب در نظریه اجماع …………………………………………………………………………………62

2. بستر و زمینه تاریخی …………………………………………………………………………………………64
3. گفتمان نخبه گرایانه مبتی بر احکام فردی ………………………………………………………………72
4. برداشت اولیه از مفهوم اجماع ……………………………………………………………………………..76

4ـ1. تعریف اجماع و اقسام آن …………………………………………………………………………………………….78

4ـ2. شاخص بندی مفهوم اجماع در برداشت اولیه …………………………………………………………………80

   4ـ 2ـ1. موضوع اجماع(امر فردی) ……………………………………………………………………………………81

   4ـ2ـ2. روش اثبات اجماع (تضمنی)………………………………………………………………………………….88

       4ـ2ـ2ـ1. اجماع تضمنی لطفی …………………………………………………………………………………….91

       4ـ2ـ2ـ2. اجماع تضمنی مجهول النسب ……………………………………………………………………….92

  4ـ2ـ3.گستره حجیت تمسک به اجماع (مسائل عقلی ـ اعتقادی) …………………………………………..95

  4ـ2ـ4.کاربرد اجماع (رواج اجماع منقول) ………………………………………………………………………..100

      4ـ2ـ4ـ1. تساهل در نقل اجماع ………………………………………………………………………………….102

      4ـ2ـ4ـ2. اختلاف در پذیرش اجماعهای دیگران …………………………………………………………..103

      4ـ2ـ4ـ3. رکود فقه …………………………………………………………………………………………………..103

فصل چهارم :‌ منطق نخبه­گرایی ـ دمکراتیک اجماع؛ روش استنباط احکام زندگی جمعی

1. بستر و زمینه تاریخی ……………………………………………………………………………………………109
2. گفتمان نخبه­گرایی ـ دمکراتیک مبتنی براحکام جمعی………………………………………………………..116
3. شاخص بندی مفهوم اجماع در برداشت جدید …………………………………………………………………122

   3 ـ1. موضوع اجماع (امر جمعی) …………………………………………………………………………………..124

       3ـ1ـ1. تحول مفهوم تقیه ………………………………………………………………………………………….126

       3ـ1ـ2. نخستین تجلی اجتماعی اجماع: فتوای تحریم تنباکو ………………………………………….128

       3ـ1ـ2. تحول مفهوم شورا …………………………………………………………………………………………129

   3ـ2. روش اثبات اجماع (حدسی) ………………………………………………………………………………….131

   3ـ3. گستره حجیت تمسک به اجماع (مسائل غیر عقلی) …………………………………………………..133

       3ـ3ـ1. تحول مفهوم اجتهاد ………………………………………………………………………………………134

  3ـ4. کاربرد اجماع (رواج اجماع عملی) …………………………………………………………………………..140

    3 ـ4ـ1. تحول مفهوم انتظار ………………………………………………………………………………………….141

    3ـ4ـ2. نقد اجماع منقول ………………………………………………………………………………………………141

    3ـ4ـ3. کم شدن اعتبار اجماع مدرکی …………………………………………………………………………….145

    3ـ4ـ4. اجماع در عمل …………………………………………………………………………………………………147

        3ـ4ـ4ـ1. هیئت نظار در مجلس مشروطه……………………………………………………………………149

        3ـ4ـ4ـ2. شورای نگهبان …………………………………………………………………………………………153

        3ـ4ـ4ـ3. مجلس خبرگان ………………………………………………………………………………………..155

 نتیجه گیری ………………………………….……….…………………………………………….………………..159

 منابع …….………………………………………….……………………….…………………………………………172

 فصل اول :کلیات پژوهش

1. بیان مسئله

بررسی تحول مفهوم اجماع به عنوان یکی از طرق استنباط احکام زندگی از منابع دینی شاید در بادی امر مسئله­ای غیر­مهم و غیر­سیاسی به نظر آید، اما نگاهی به کاربردهای جدید از مفهوم اجماع در دوران معاصر حکایت از آن دارد که این مفهوم نیز در کنار اجتهاد و شورا یکی از مجاری دمکراسی اسلامی قلمداد می­شود. اجماع با گذر از مفهوم سنتی آن در فقه شیعه یعنی «اتفاق نظر علمای دین، کاشف از رأی و قول امام معصوم (ع)» که در مسائل شرعی و اعتقادی بکار می­رفت و موجب رونق فقه خصوصی می­شد،‌ به مفهوم جدید خود یعنی «اجماع مجتهدین یک عصر نشانگر رضایت امام» در مسائل مربوط به زمانه،‌ در همکاری با دستگاه اجتهاد، سازگاری اسلام و مفهوم ثابت نص را با وقایع جدید و دمکراسی مدرن ممکن می­سازد، در واقع نظریه­پردازان جدید مانند نائینی و امام خمینی(ره) از این دیدگاه به مفهوم اجماع نگریسته­اند که به وسیله آن اجتهاد پویا را به صورت شورایی سامان داده­اند. 

اگر سؤال ما این باشد که چرا و چگونه مفهوم اجماع متحول شده­است؟ این پرسش در حقیقت ناظر به دو پرسش اساسی است: چرا مفهوم اجماع متحول شده؟ چگونه این مفهوم متحول شده؟ این دو پرسش یک «قضیه حملیه موجبه» را نیز در بطن خود دارند و آن اینکه مفهوم اجماع متحول شده­است، لذا اگر در صدق این قضیه تردید باشد باید به یک سوال مقدماتی دیگر نیز پاسخ گفت آیا واقعا مفهوم اجماع متحول شده­است؟ بنابراین مسئله اصلی پایان نامه پاسخ به دو پرسش مذکور است.    

برای دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

لینک بالا اشتباه است

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

       

:: بازدید از این مطلب : 284