دانشگاه علامه طباطبایی
دانشکده حقوق و علوم سیاسی
پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد
موضوع:
عقد احتمالی در حقوق ایران و مصر
استاد معظم راهنما:
جناب آقای دکتر رحیمی
استاد معظم مشاور:
جناب آقای دکتر امینی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
فهرست مطالب:
چکیده……………………………………………………………………………………………………………………….1
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….3
الف – بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………….3
ب – سؤال و فرضیه تحقیق………………………………………………………………………………………………..4
پ – سوابق تحقیق…………………………………………………………………………………………………………5
ت – اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………….7
ث – روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………7
ج – سازماندهی تحقیق……………………………………………………………………………………………………7
بخش نخست – ماهیت و انواع عقد احتمالی……………………………………………………………………………9
فصل نخست – ماهیت عقد احتمالی……………………………………………………………………………………..9
گفتار نخست – مفهوم عقد احتمالی……………………………………………………………………………………..9
مبحث نخست – تعریف عقد احتمالی……………………………………………………………………………………10
بند نخست – رفع ابهام…………………………………………………………………………………………………….10
بند دوم – تعریف از دیدگاه فقه و حقوق ایران……………………………………………………………………………12
بند سوم – تعریف از دیدگاه حقوق مصر………………………………………………………………………………….14
بند چهارم – تعریف برگزیده………………………………………………………………………………………………..17
مبحث دوم – تمایز عقد احتمالی از سایر نهادی مشابه……………………………………………………………….17
بند نخست – عقد احتمالی و عقد معلق………………………………………………………………………………..17
الف – تفاوت از حیث مبنای تردید در صحت………………………………………………………………………………19
ب – تفاوت از حیث مبنای تعلیق…………………………………………………………………………………………..19
پ – تفاوت بر مبنای نوع تعلیق و آثار آن………………………………………………………………………………….20
ت – تفاوت بر مبنای خصوصیت معلق علیه………………………………………………………………………………21
بند دوم – عقد احتمالی و عقد مشروط………………………………………………………………………………….22
بند سوم – عقد احتمالی و عقد مخاطره………………………………………………………………………………..23
بند چهارم – عقد احتمالی و عقد مؤجل…………………………………………………………………………………25
بند پنجم – عقد احتمالی و عقد غرری…………………………………………………………………………………..26
گفتار دوم – ویژگی های عقد احتمالی…………………………………………………………………………………..28
مبحث نخست – مغانبه ای بودن………………………………………………………………………………………….28
مبحث دوم – عهدی بودن………………………………………………………………………………………………….30
مبحث سوم – غیر متقارن بودن تعهدات طرفین…………………………………………………………………………31
مبحث چهارم – مستمر بودن عقود احتمالی……………………………………………………………………………32
مبحث پنجم – غیر استثنائی بودن……………………………………………………………………………………….34
بند نخست – نظریه استثنائی بودن……………………………………………………………………………………..35
بند دوم – نظریه غیراستثنائی بودن……………………………………………………………………………………..36
فصل دوم – انواع عقود احتمالی………………………………………………………………………………………….38
گفتار اول – عقود احتمالی معین…………………………………………………………………………………………39
مبحث نخست – عقد احتمالی معین شانسی………………………………………………………………………..39
بند نخست – عقد بیمه…………………………………………………………………………………………………..40
بند دوم – قمار و گروبندی………………………………………………………………………………………………..41
بند سوم – قرارداد مستمری…………………………………………………………………………………………….41
مبحث دوم – عقود احتمالی معین غیر شانسی……………………………………………………………………..43
بند نخست – عقد مزارعه……………………………………………………………………………………………….43
بند دوم – مضاربه…………………………………………………………………………………………………………44
بند سوم – مساقات……………………………………………………………………………………………………..45
گفتار دوم – عقود احتمالی غیرمعین…………………………………………………………………………………..46
مبحث نخست – عقود احتمالی غیرمعین فقهی…………………………………………………………………….47
بند نخست – معامله مجهول با ضمیمه معلوم……………………………………………………………………….47
بند دوم – معامله براساس تخمین…………………………………………………………………………………….48
الف – فروش سر درختی……………………………………………………………………………………………….48
ب – فروش مشک درون نافه…………………………………………………………………………………………..48
مبحث دوم – عقود احتمالی غیرمعین جدید…………………………………………………………………………49
بند نخست – مشارکت در احداث ساختمان…………………………………………………………………………50
بند دوم – قرارداد پیش فروش مصنوعات……………………………………………………………………………..50
بند سوم – اجاره شیل برای صید ماهی……………………………………………………………………………..51
بند چهارم – تراز…………………………………………………………………………………………………………52
بخش دوم – مبانی اعتبار و عدم اعتبار عقد احتمالی………………………………………………………………52
فصل نخست – مبانی عدم اعتبار……………………………………………………………………………………..53
گفتار نخست – مفهوم و عناصر نظریه………………………………………………………………………………..54
گفتار دوم – مستندات نظریه…………………………………………………………………………………………..55
مبحث نخست – مستندات نظریه در فقه……………………………………………………………………………55
بند نخست – روایت مشهور نفی غرر………………………………………………………………………………..55
الف – مفهوم غرر……………………………………………………………………………………………………….56
1- تعریف لغوی…………………………………………………………………………………………………………57
2- تعریف اصطلاحی غرر………………………………………………………………………………………………58
2-1- تعریف اصطلاحی غرر در فقه اسلامی………………………………………………………………………..58
2-1-1- تعریف غرر در فقه امامیه……………………………………………………………………………………..58
2-1-2- فقهای اهل سنت……………………………………………………………………………………………..59
2-2- تعریف غرر در حقوق کنونی……………………………………………………………………………………..60
2-2-1- تعریف غرر در حقوق مصر……………………………………………………………………………………..60
2-2-2- تعریف غرر در حقوق ایران و تحول آن………………………………………………………………………..61
2-2-2-1- تعریف غرر در حقوق ایران………………………………………………………………………………….61
2-2-2-2- تحول مفهوم غرر……………………………………………………………………………………………62
3- تعریف برگزیده………………………………………………………………………………………………………66
ب – عدم دلالت روایت مشهور نبوی نفی غرر بر بطلان عقود احتمالی…………………………………………67
بند دوم – اجماع……………………………………………………………………………………………………….68
مبحث دوم – مستندات نظریه در مقررات موضوعه………………………………………………………………..69
گفتار سوم – مبانی نظریه…………………………………………………………………………………………..70
مبحث نخست – اصل منع استفاده بلاجهت……………………………………………………………………..71
مبحث دوم – اصل اتقان در عمل و جلوگیری از نزاع……………………………………………………………..72
مبحث سوم – نظم عمومی………………………………………………………………………………………..73
مبحث چهارم – سیره عقلا…………………………………………………………………………………………74
فصل دوم – مبانی اعتبار……………………………………………………………………………………………76
گفتار نخست – مبانی عمومی……………………………………………………………………………………77
مبحث نخست – مبانی عمومی فقهی………………………………………………………………………….77
بند نخست – قاعده لزوم وفای به عهد………………………………………………………………………….77
بند دوم – قاعده نفی عسر و حرج……………………………………………………………………………….78
بند سوم – اصل صحت…………………………………………………………………………………………….80
بند چهارم – اصاله اباحه…………………………………………………………………………………………..82
مبحث دوم – مبانی عمومی حقوقی……………………………………………………………………………83
بند نخست – اصل حاکمیت اراده………………………………………………………………………………..83
بند دوم – اصل غیر توفیقی بودن عقود………………………………………………………………………….85
گفتار دوم – مبانی اختصاصی…………………………………………………………………………………….85
مبحث نخست – مبانی اختصاصی اعتبار در حقوق ایران……………………………………………………..86
بند نخست – مفهوم نظریه……………………………………………………………………………………….86
بند دوم – مستندات نظریه………………………………………………………………………………………..87
الف – مستندات نظریه در فقه……………………………………………………………………………………88
1- مستندات نظریه در فقه امامیه……………………………………………………………………………….88
2- مستندات نظریه در فقه اهل سنت………………………………………………………………………….90
ب – مستندات نظریه در مقررات موضوعه……………………………………………………………………….91
1- مستندات نظریه در مقررات موضوعه در باب عقود معین…………………………………………………..91
1-1- بیع مال کلی…………………………………………………………………………………………………91
1-2- عقد جعاله……………………………………………………………………………………………………92
1-3- عقد بیمه…………………………………………………………………………………………………….92
1-4- عقد صلح تأمینی……………………………………………………………………………………………93
1-5- عقد مشارکتی (مزارعه، مساقات و مضاربه)……………………………………………………………94
1-6- عقد اجاره……………………………………………………………………………………………………94
1-7- عقد ضمان…………………………………………………………………………………………………..95
1-8- عقد گروبندی……………………………………………………………………………………………….96
2- مستندات نظریه در مقررات موضوعه در باب قواعد عمومی قراردادها………………………………….96
2-1- مواردی که علم اجمالی کفایت می نماید………………………………………………………………97
2-2- معامله نسبت به مال خود و دیگری…………………………………………………………………….100
2-3- تعیین مورد تعهد به وسیله یکی از طرفین یا شخص ثالث…………………………………………..100
2-4- خرید و فروش با شرط مجهول…………………………………………………………………………..101
بند سوم – مبانی نظریه………………………………………………………………………………………..101
الف – قاعده نفی عسر و حرج…………………………………………………………………………………101
ب – نظم عمومی………………………………………………………………………………………………..102
پ – سیره عقلا…………………………………………………………………………………………………..103
بند چهارم – اعتبار عقد احتمالی بر مبنای نظریه…………………………………………………………….103
مبحث دوم – مبانی اختصاصی اعتبار در حقوق مصر………………………………………………………..104
بند نخست – نظریه کفایت قابلیت تعیین مورد معامله………………………………………………………104
بند دوم – نظریه عدم تأثیر غبن در صحت عقود احتمالی……………………………………………………108
الف – پیشینه و مفهوم غبن……………………………………………………………………………………109
ب – شرایط تحقق غبن…………………………………………………………………………………………110
پ – آثار غبن……………………………………………………………………………………………………..111
ت – اعتبار عقد احتمالی بر مبنای نظریه……………………………………………………………………..112
بخش سوم – شرایط و اثر………………………………………………………………………………………113
فصل اول – شرایط……………………………………………………………………………………………….113
گفتار نخست – شرایط ناظر بر طرفین…………………………………………………………………………113
مبحث نخست – تراضی………………………………………………………………………………………..114
بند نخست – اراده………………………………………………………………………………………………114
بند دوم – اعلام اراده……………………………………………………………………………………………116
بند سوم – موالات بین اراده ها………………………………………………………………………………..117
بند چهارم – توافق اراده طرفین………………………………………………………………………………..119
مبحث دوم – اهلیت…………………………………………………………………………………………….120
بند نخست – اهلیت تمتع……………………………………………………………………………………..121
بند دوم – اهلیت استیفاء………………………………………………………………………………………123
بند سوم – اهلیت تصرف……………………………………………………………………………………….127
مبحث سوم – مشروعیت جهت معامله………………………………………………………………………127
گفتار دوم – شرایط ناظر بر مورد معامله……………………………………………………………………….128
مبحث نخست – شرایط عمومی……………………………………………………………………………….129
بند اول – معلوم بودن…………………………………………………………………………………………….129
بند دوم – معین بودن مورد معامله……………………………………………………………………………..130
بند سوم – مقدور التسلیم بودن……………………………………………………………………………….131
بند چهارم – مالیت داشتن مورد معامله………………………………………………………………………132
بند چهارم – منفعت عقلائی و مشروع……………………………………………………………………….133
مبحث دوم – شرایط اختصاصی……………………………………………………………………………….133
بند نخست – نامعلوم بودن میزان یا حصول عوض یا عوضین………………………………………………134
الف – احتمالی بودن میزان عوض یا عوضین…………………………………………………………………135
ب – احتمالی بودن حصول عوض یا عوضین………………………………………………………………….136
پ – احتمالی بودن میزان و حصول عوض یا عوضین………………………………………………………..137
بند دوم – تعیین معیاری ثابت………………………………………………………………………………….138
بند سوم – وجود غرر ذاتی…………………………………………………………………………………….138
فصل دوم – اثر عقد احتمالی………………………………………………………………………………….140
گفتار نخست – اثر عقد احتمالی قبل از تعیین قطعی مورد معامله………………………………………140
مبحث نخست: تأثیر انجام تعهد طرفین در تعیین مورد معامله……………………………………………141
بند نخست – گروبندی…………………………………………………………………………………………141
بند دوم – عقد مزارعه………………………………………………………………………………………….142
بند سوم – مساقات……………………………………………………………………………………………143
بند چهارم – مضاربه……………………………………………………………………………………………143
بند پنجم – جعاله………………………………………………………………………………………………144
بند ششم – قرارداد پیش فروش مصنوعات…………………………………………………………………145
مبحث دوم – عدم تأثیر انجام تعهد طرفین در تعیین مورد معامله………………………………………..146
بند نخست – عقد بیمه……………………………………………………………………………………….146
بند دوم – قرارداد مستمری…………………………………………………………………………………..147
بند سوم – قرارداد با عوض شناور……………………………………………………………………………147
گفتار دوم – اثر عقد احتمالی بعد از تعیین قطعی میزان عوض یا عوضین……………………………….148
مبحث نخست – تعهداتی که عادتا واجد وصف التزام به تأدیه یا تسلیم می گردند……………………148
بند نخست – عقود احتمالی که وصف التزام به تأدیه عادتا در آنها حاصل می گردد…………………..149
الف – بیمه عمر………………………………………………………………………………………………..149
ب – مزارعه…………………………………………………………………………………………………….149
پ – مساقات…………………………………………………………………………………………………..150
ت – قرارداد با عوض شناور…………………………………………………………………………………..150
بند دوم – اثر ناشی از الحاق وصف التزام به تادیه به تعهد احتمالی……………………………………151
الف – حق حبس………………………………………………………………………………………………151
1- مفهوم شرایط و مبانی حقوق حبس……………………………………………………………………152
1-1- مفهوم حق حبس………………………………………………………………………………………152
1-2- مبنای حقوق حبس…………………………………………………………………………………….153
1-3- شرایط حق حبس………………………………………………………………………………………155
1-3-1- قراردادی معاوضی……………………………………………………………………………………155
1-3-2- لازم الاجرا بودن تعهدات طرفین…………………………………………………………………….155
1-3-3- عدم اجرای تعهدات………………………………………………………………………………….156
2- قابلیت یا عدم قابلیت اجرای حق حبس در عقود احتمالی…………………………………………..156
مبحث دوم – عقودی که عقیم ماندن تعهد یا تعهدات ناشی از آن متحمل است……………………..159
بند نخست – عقد بیمه حوادث………………………………………………………………………………159
بند دوم – عقد گروبندی………………………………………………………………………………………160
نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………161
منابع……………………………………………………………………………………………………………167
الف – منابع فارسی…………………………………………………………………………………………..167
ب – منابع عربی………………………………………………………………………………………………174
1- منابع عربی فقهی………………………………………………………………………………………..174
2- منابع عربی حقوقی………………………………………………………………………………………176
چکیده:
عقد احتمالی در مقررات موضوعه ایران مطرح نگردیده است. اما حقوق مصر عقد احتمالی و مصادیق بارز آن را مورد پذیرش قرارداده است. در عقد احتمالی مورد معامله نامعلوم بوده و تعیین آن بر مبنای امر یا امور دیگر در آینده صورت می گیرد. اثر این عقد در زمان انعقاد قرارداد منجزاً ایجاد می گردد؛ لذا عقد مورد بحث مفهومی متمایز از عقد معلق دارد. غیر مؤثر بودن غرر در صحت عقد احتمالی، عقد مذکور را از عقد غرری متمایز می سازد. عقد احتمالی همچنین با نهادهای حقوقی عقدمؤجل، عقد مشروط مفهومی متفاوت دارد. این عقد بر مبنای قصد سود جوئی طرفین دارای خصیصه مغابنه ای می باشد و نظر به وابستگی اثر آن عقد به عامل زمان واجد وصف مستمر بودن است. همچنین عقد مورد بحث از جمله عقود عهدی بوده و دارای تعهدات غیر متقارن است. این عقود دارای ویژگی غیر استثنائی بودن نیز می باشد.
برای دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید
لینک بالا اشتباه است
:: بازدید از این مطلب : 363
|
امتیاز مطلب : 1
|
تعداد امتیازدهندگان : 1
|
مجموع امتیاز : 1
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
